İstanbul'daki Eski Binaların Asbest Sorunu: Bertaraf ve Sağlık Riskleri

İstanbul'da, eski binaların yıkımı sırasında asbest maddesinin bertarafı konusunda sağlık sorunlarına yönelik problemler devam etmektedir. Son 4 ay içerisinde Beşiktaş ilçesinde 500 eski binadan 211'inde asbest tespit edilirken, diğer ilçelerdeki durum hakkında bilgi bulunmamaktadır. 6 Şubat tarihinde yaşanan depremlerin ardından İstanbul'daki dönüşüm projeleri hız kazanmış olsa da, eski binaların yıkımı sırasında asbestin sağlığa zararlı etkilerine yeterince dikkat edilmemesi tepkilere neden olmuştur. Beşiktaş ilçesinde son 4 ayda 270 ton asbestin bertaraf edildiği açıklanmış olup, bu ilçede bulunan 500 eski binanın 211'inde asbest tespit edildiği bilgisi diğer ilçelerin durumunu merak konusu yapmıştır. Uzmanlar, akciğer kanserinin başlıca nedenlerinden biri olan asbestin yıkılan eski binalarda yeterli ölçüm ve bertaraf işlemlerinin yapılmadığına dikkat çekmekte ve denetimlerin sıklaştırılması gerektiğini vurgulamaktadır. Birçok ilçede ise son bir yıldır bertaraf edilen asbest miktarının bilinmediği ifade edilmektedir.

Marmara Depremi gibi büyük bir depremin neden olabileceği yıkıma karşı birçok eski binanın yıkılıp yerlerine yenilerinin yapılması çalışmaları devam etmektedir. Ancak asbest içeren malzemelerin plansız şekilde bertaraf edilmesi, deprem riski taşıyan eski binaların yıkılıp yeniden yapılmasında en büyük endişelerden biridir.

İstanbul'da asbestli malzemelerin kullanıldığı riskli bina sayısı yüz binlerle ifade edilmekte olup, özellikle 2010 yılından önce inşa edilen konutlarda görülmektedir. İstanbul'da 2010 yılı ve öncesinde yapılmış olan 818,339 binanın yaklaşık 264,000'inin 1980 öncesinde inşa edildiği belirtilmektedir. 2010 yılı ve öncesi binaların en yoğun olduğu ilçeler ise Fatih, Üsküdar, Bağcılar, Pendik, Beykoz ve Ümraniye'dir. Örneğin, Bağcılar Belediyesi'nin internet sitesinde 531 binadan 119'unun asbest içerdiği, bu binalardan 74 ton 435 kilogram asbestli malzemenin sökülerek yönetmeliklere uygun şekilde bertaraf edildiği bilgisi yer almaktadır. Ancak Kadıköy'de son verilerin 2021'e ait olduğu ve o tarihte yıkılan 186 binadan 27'sinde asbest malzeme tespit edildiği ve 50.1 ton asbestli malzemenin olduğu belirtilmektedir. Ataşehir Belediyesi sınırları içinde ise 2017-2022 yılları arasında 642 binada toplamda 28 bin 659 kilogram asbest atığı bertaraf edildiği bilgisi bulunmaktadır.

Asbest ve Tehlikeli Atıklar Derneği Başkanı Cafer Fidan, az sayıda belediye dışında asbest bertarafıyla ilgili rakamların bilinmediğini ifade etmektedir. İstanbul'da hâlâ asbest bertarafı konusunda yeterince dikkatli davranılmadığına dikkat çekerek, belediyelerdeki sorumluların görevlerini tam olarak yerine getirmediğini belirtmektedir. Denetimlerin kağıt üzerinde devam ettiğini ifade etmektedir.

Asbest Söküm Uzmanı Kenan Yıldız ise Beşiktaş, Şişli, Bağcılar ve Kağıthane'nin asbest bertarafı konusunda en titiz davranan ilçeler olduğunu belirtmektedir. Ancak asbest ve zararlı tozların kentsel dönüşüm sırasında yeterli önlemler alınmadığı için her yere yayıldığını ve şehrin büyük bir bölümüne dağıldığını ifade etmektedir. Asbestin solunum yoluyla ciddi sorunlara neden olabileceğini ve belediyelerin kentsel dönüşüm sürecinde çok dikkatli çalışmalar yapması gerektiğini vurgulamaktadır. Ayrıca, Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ile ilçe belediyelerden yetkililere denetimdeki aksaklıkları ve ihmalleri göstermeye hazır olduklarını belirtmektedir.

Son 4 ay içerisinde Beşiktaş ilçesinde yapılan dönüşümlerde 270 ton asbestin bertaraf edildiği bilgisini paylaşan Yıldız, Beşiktaş'ta denetim yapılan 500 binanın toplam 357 bin metrekare alana denk geldiğini ve bu binalardan çıkan asbest liflerinin metrekare başına 0.75 kg olarak hesaplandığını ifade etmektedir. Asbestli malzemelerin İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin atık bertaraf tesislerinde sarılarak gömülerek bertaraf edildiğini belirtmektedir. TMMOB Çevre Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi, 6 Şubat tarihindeki depremlerin ardından Hatay'da yapılan incelemeler sonucunda asbest liflerine rastlandığını bildiren bir rapor yayınlamıştır.

Özetle, İstanbul'daki eski binaların yıkımında asbestin bertarafı konusunda sorunlar devam etmektedir. Özellikle deprem riski taşıyan binaların yıkılıp yeniden yapılması sürecinde asbest içeren malzemenin gelişigüzel bertaraf edilmesi büyük bir endişe kaynağıdır. Uzmanlar, asbestin sağlık açısından ciddi riskler taşıdığına ve belediyelerin daha titiz denetimler yapması gerektiğine dikkat çekmektedir.