İlk aile işletmesinin 1870'li yıllarda kurulduğu Türkiye'de 3. ve hatta 4. nesile kadar geçen işletme sayısı maalesef çok az. Bunun en büyük nedeni de şirketlerin 'aile anayasası' olmaması. Şirketlerin uzun ömürlü olmasını amaçlayan 'aile anayasası' ile yönetilen şirketlerden biri de Doğtaş, Kelebek, Lova Yatak, Ruum Store ve Kelebek Mutfak markalarının yanı sıra son dönemde 'çöpten enerji' işiyle adından söz ettiren Doğanlar Holding. 50 sayfalık anayasayı 30 yıl önce yazmaya başladıklarını ve sürekli güncellediklerini belirten Doğanlar Holding'in Yönetim Kurulu Başkanı Davut Doğan, bu konuda bir de kitap yazmaya hazırlanıyor. "İsteyene anayasamızı veriyorum, yeter ki şirketler ayakta kalsın" diyen Davut Doğan, aile anayasasındaki kritik maddeyi esprili bir şekilde şöyle anlatıyor: "Eş, gelin ve damatlara şirkette çalışma yasağı var. Onun için kimse gelip teklif edemez. 'Kızlardan birini tavlayayım. Girsem aileye, beni müdür yaparlar' diyen olursa avucunu yalar. Çünkü anayasamızda yok." Doğan anayasada ceza maddeleri olduğunu da belirtiyor. Davut Doğan'la, şirketin anayasasını ve Doğanlar Holding'in işlerini konuştuk:
■ ÖNCELİKLE 2022'Yİ NASIL GEÇİRDİNİZ, MEMNUN MUSUNUZ?
Halimizden memnunuz. Son 1 yıl içinde bin kişi işe almışız. Ciddi büyüme elde ettik. 3 ana sektörümüz var. Mobilya tarafında beklentilerimizin üzerinde, yüzde 100'e yakın büyüme sağladık. 2022'de mobilyada 3.8-4 milyar lira ciro kapanışı bekliyoruz. Gelirimizin yüzde 15'i ihracattan geldi. 2023'te ise mobilyada 7-7.5 milyar TL ciro beklentimiz var. Enerji ve diğer işlerle birlikte bu yıl 11 milyar lira ciro hedefliyoruz. Geçen yıl 1 milyar yatırım yapmıştık, bu yıl da 1 milyar hedefliyoruz.
■ İSTİHDAM HEDEFİNİZ NE BU YIL?
Bu yıl bin kişi daha işe almayı planlıyoruz. 600'ü mobilya grubunda, diğeri de enerji tarafında olacak. İstihdamda ilk 100 içindeyiz. Sadece mobilya tarafından 2650 kişi çalışıyor.
■ KAÇ MAĞAZAYA ULAŞTINIZ?
Hedefimiz bu yıl toplam 800 mağazaya ulaşmak. Yurtiçinde 226 Doğtaş, 209 Kelebek, 84 Love Yatak, 42 Kelebek Mutfak mağazası var. Toplamda ise şu an yurt içinde 561 mağaza bulunuyor. Bu markaların yurt dışındaki mağaza sayısı ise 87. Ancak biz e-ticarette de büyümek istiyoruz. ABD'de Doğtaş olarak bir mağaza ve depo açtık. Londra'da da Kelebek için depo ve mağaza açıp e-ticaret üzerinden satışlara başladık.
■ SENEGAL'DE DE BİR YATIRIM DUYURMUŞTUNUZ. NE AŞAMADA?
Kurduğumuz fabrikada mobilya üretimi başladı. Bu ay açılışı yapılacak. 25 milyon dolar gelir bekliyoruz. İsmini 'Büyük Afrika' anlamına gelen 'Big-A' koyduk. Biz Bigalıyız. Benim fikrimdi. Şu an 60 kişi çalışıyor. 250'ye çıkacak. Oradan Afrika ve Amerika'ya açılacağız.
■ SİZ AİLE ANAYASASI OLAN NADİR ŞİRKETLERDEN BİRİSİNİZ. NELER VAR ANAYASADA?
* 1972'den bu yana ticari hayatımızın 50. yılı. 36 yıldır da 6 kardeş ortaklık yapıyoruz. Biz ikinci kuşağız, aile meclisinde 14 kişi var. Kardeşler sektör başkanlıklarını yapıyor. Profesyonelleşme için her şirketin de genel müdürü var. Aile anayasasını 30 yıl önce yazmaya başladık. 10 yıl önce tamamlandı. 50 sayfalık bir anayasa ama zaman zaman anayasa tartışmasıyla maddelerde değişiklikler yapıyoruz. Anayasamızda huzur hakkı var. Eşit maaş alıyoruz. Yıllık hedefler koyuyoruz. Kim hedef karı yakalarsa prim alıyor. Şirkete ekstradan bütçe dışı para kazandıranlara da yüzde 5 kâr veriyoruz. Kazancın yüzde 10'undan fazlasını dağıtmamaya dönük anayasa maddesi var. Eş, gelin ve damatlara şirkette çalışma yasağı var. Onun için kimse gelip teklif edemez. 'Kızlardan birini tavlayayım. Girsem aileye, beni müdür yaparlar' diyen olursa avucunu yalar. Çünkü anayasamızda yok. Hisse devirleri, gençlerin mülk edinmesi ve aile üyesinin farklı işleriyle ilgili sınırlar var. Örneğin eşlere çalışma yasağı var ama dışarıdan desteklenir. Bunun da sınırı var, bizim sektöre rakip olamayacağı gibi 500 bin dolardan fazla destek verilemez. Siyaset yasağı var. Üye olamaz. İkinci dil eğitimi şartı var. Şirket karşılıyor. Biz kendimize göre elbise biçtik.
■ BAYAĞI KAPSAMLI BİR ANAYASA. CEZA DA VAR MI?
Ödül olan yerde ceza da olur. Şirketi riske eden ceza öder. Üç kardeş bizde disiplin kurulu tarafından para cezasına çarptırıldı, yanlış fizibiliteden dolayı.
■ 'ZAMAN ZAMAN ANAYASAYI GÜNCELLİYORUZ' DEDİNİZ. HANGİ ALANLAR ONLAR?
Ailenin gençlerine evlilikte 5 yıl bitmeden mal-mülk edinme yasağı vardı. Ancak evlilik yaşları artık geciktiği, 35'lere geldiği için kaldırdık. Ama zamanında bizim için önemliydi. O zaman Komünist rejim uyguluyorduk. O zaman 6 kardeş tek model araba alıp sadece renk tercihini soruyorduk.
■ ŞİRKETLERE TAVSİYE EDİYOR MUSUNUZ AİLE ANAYASASI?
Tüm şirketlere tavsiye ediyorum. Çünkü şirketler milli servet. Sadece bizim şirkette 3200 kişi çalışıyor. 700 bayide 5 bin kişi var. 120 atölye 8 bin kişi bize iş yapıyor. Aileleriyle birlikte 35 bin kişi. Bizim bir hatamız 35 bin kişinin dengesini bozar. Aile anayasası şart. Baba ölüyor, iki kardeş 8 metrekare cepheli dükkanı ikiye bölüyor, ikisi de kapatıyor. Birleşin. Modoko'daki dükkanlar bazen bana soruyor 'Abi ne yapalım' diye. Dükkanı yık yanındakiyle birleştir diyorum. Çünkü mobilyada 40 bin rakip var. Türkiye'de 13.500 ayakkabıcı var. Ayakkabıcıdan fazla mobilyacı olur mu?
■ SİZ DENEYİMLERİNİZ KİTAPLAŞTIRMAYI SEVİYORSUNUZ. VAR MI AİLE ANAYASASI İLE İLGİLİ YAZMA FİKRİ?
Öyle bir fikrim var. Bir akademisyen arkadaşa 'her maddenin nedeni var onu anlatayım yazalım' dedim. Bizim aile anayasamızı hangi şirket isterse veriyorum. Yeter ki o şirket ayakta kalsın, ömrü uzasın.
Biotrend'i halka açtıktan sonra EBRD ortak olmuştu, şimdi de ABD'li bir şirketle anlaştık. Ege Bölgesi'nde yer arıyoruz. Çöpe atılmış plastikleri toplayıp hammaddeye çevireceğiz. Ortak açıklamayla duyuracağız.
ÇÖPTEN 5 TANE PIRLANTA GİBİ İŞ ÇIKARDIK
■ Enerji tarafında neler yapıyorsunuz, yeni yatırım var mı?
Biotrend'de bizim işimiz entegre katı atık yönetim sistemi. Biz 18 sahının 16 tanesinde çöpten elektrik üretiyoruz. Diğer iki tesis ise biyokütle dediğimiz orman ve zirai atıkları toplayıp enerji üretiyor. Üç tesiste ayrıştırma var. Demiri, kağıdı, camı ayrıştırıp hammadde firmalarına geri satıyoruz. 25 yıllığına yapıp işletiyoruz. Belediyeler bize çöpü getiriyor. Onlara cirodan pay veriyoruz. Çöpleri çürüterek içindeki metan gazını alıp elektrik üretiyoruz. Çöplerin çürümesiyle dipte kalanları da gübre haline getiriyoruz. Onları da belediyelere satıyoruz. 4.1 milyon ton sera gazı salınımını engelliyoruz. 4 milyon ton karbonu Londra piyasasında sattık. 20 milyon dolarlık anlaşma yaptık. 5 milyon doları 2022'de işlem gördü, kalanı bu yıl kasaya girecek. Yani hammadde, elektrik, gübre ve karbon satıyoruz. 5. gelir kapısı ise seracılık. Sahanın yanına ilk serayı Sivas'ta kurduk. İlk domatesi Hollanda'ya satacağız.
■ Ne işler çıkarmışsınız çöpten...
Ben de şaşırdım. Enerji Başkanımız kardeşim İlhan dedi ki 'Bir iş buldum'. Bizi çöpe sokma, markanın imajı var. 'Doğtaş çöple mi uğraşıyor' diyecekler. 'Bu çöp değil pırlanta işine giriyoruz' dedi. 5 tane işi çöpten çıkardık.
■ Peki nasıl oldu başlangıç?
Almanya'dan teklifler geliyordu. Pek itibar etmemiştik. Malatya'da 4-5 tane mühendis yapmış. Bize geldiler, 'büyümek istiyoruz' diye. Öyle başladık. Şimdi Balkan ülkeleri ve Afrika'nın çöpü ile de ilgileniyoruz. Arkadaşlarımız görüşmeler yapıyor. Birçok ülkeden bakan düzeyinde gelip tesislerimizi geziyorlar.
HİDROJEN ENERJİSİ TESİSİ KURACAĞIZ■ Yeni planlarınız var mı? Yatırım satın alma gibi?
Seçimden sonra holdingi halka açmayı düşünüyoruz. Bir de satın alma planımız var. Büyümek için bir şeyler yapmamız lazım. Mobilyada İtalyanlar önde olduğu için orta ölçekli bir İtalyan işletmeyi almayı düşünüyoruz. Marka ve tesisi birlikte alıp oradan yayılmak istiyoruz. Enerjide ise tesislere ayrıştırma, sera ve gübre üniteleri kurmayı düşünüyoruz. Bazı tesisleri ise hibrit yapıyoruz. Rüzgar ve GES'ler kuruyoruz. Ayrıca hidrojenden elektrik üretimi için tesis kuracağız. İstanbul Üniversitesi ile çalışıyoruz. İnşaat tarafında ise 10 yıldır Yenibosna'da dönüşüm için arsa topluyoruz. Mayıs veya haziran gibi lansman yapacağız. Açık AVM ve rezidanstan oluşan karma proje olacak.
FELSEFE EĞİTİMİNE BAŞLADIM
■ İş dışında neler yapıyorsunuz?
Sektörel derneklerle ilgileniyorum. En son Mobilya ve Yatak Sanayicileri Derneği'ni kurduk. Onun dışında yazın havuza kışın saunaya gidiyorum. Golfe gitmek istiyorum ama henüz başlayamadım. İktisat okumuştum. Şimdi üniversitede felsefe eğitimine başladım. Seviyorum felsefeyi. Antika arabam var 6 tane ama ilgilenemiyorum. Yer bulsam daha fazla alacağım.