Zamanı Kontrol Edememenin Nedenleri ve Tedavi Seçenekleri

Sürekli geç kalanlara veya salı günkü doktor randevusuna pazartesi gidenlere kızmayın... Zamanı kontrol edememe durumunun ardında dikkat eksikliği, hiperaktivite veya takıntı gibi sorunlar olabileceğini unutmayın. Bu takıntılar bazen uzun terapiler gerektiren bir tedavi süreci gerektirebilir. Zaman yönetimi, bazı insanlar için kolaylıkla yapabildikleri bir şeydir, ancak bazılarımız için neredeyse imkansız bir görev haline gelebilir. Günlük işlerimizi planlamak ve öncelikleri belirlemek gibi tavsiyeleri uygulamakta zorlanan insanlar sık sık "Diyelim ki hazırlanmak için bir saate ihtiyacım var ama yine geç kalkıyorum ve hep geç kalıyorum" gibi cümleler kurarlar.

Birçok kaynak, zamanı kontrol edememenin stres, endişe ve uyku problemleri gibi sorunlara neden olduğunu belirtmektedir. Peki zamanı kontrol edememe nedenleri neler olabilir? Bu sorunun altında bazı ruhsal rahatsızlıklar ve bozukluklar yatabilir...

Psikiyatrist Dr. Kültegin Ögel bu konuyla ilgili olarak, "Zaman kontrolü, bir sonuçtur" diyerek değerlendirmesine başlamaktadır. Ögel, plan yapamamanın beyindeki yönetsel işlevlerin yetersizliğinden kaynaklandığına işaret ederek, "Beynimizin ön tarafı yönetsel işlevlerden sorumludur ve planlama bu işlevlerin bir parçasıdır" demektedir. Ögel, bunun ağır bir beyin hastalığı olarak görülmemesi gerektiğini belirtmektedir. Durumun her insan için farklı olduğunu ve bazılarının iyi planlama yapamadığını, bazılarının da dikkatini veremediğini aktarmaktadır.

Ögel, "Bu zaman sorununda en sık gördüğümüz durumlardan biri dikkat eksikliği ve hiperaktivitedir. Yani, dürtüsel dediğimiz kişilerdir" şeklinde konuşarak devam etmektedir. "Bahsettiğimiz kişiler, bir şeyi çok hızlı yapma ve sabırsız olma eğilimindedirler; bu nedenle zaman kontrolünü bir türlü sağlayamazlar. Örneğin randevularına her zaman geç ya da bir gün önceden gelen kişiler bu gruba örnektir; planlama yetenekleri oldukça zayıftır..." Ögel, bir diğer erteleme grubunun ise mükemmeliyetçiler yani daha takıntılı kişiler olduğunu vurgulayarak, bu kişilerin detaylara takıldığını belirtmektedir. Ögel, "Onlar işleri o kadar mükemmel yapmak isterler ki her şeyi planlarken bir şey bile yapamazlar. Örneğin bir türlü evden çıkamazlar ve belirledikleri zamana uymazlar."

Depresyon ve anksiyete (kaygı) da zamanı kontrol edememe nedenleri arasında gösterilmektedir. Ögel, zaman kontrolünde depresyonun temel bir faktör olmadığını belirtmektedir. "Depresyonlu bir kişi istemediği için işleri yapmaz, yani planlama yeteneği bozulmamıştır" ifadesine yer veren Ögel, "Kaygılı kişiler ise farklılık gösterebilir. Mükemmeliyetçi bir insan da kaygılıdır, ancak panik atak yaşayan bir kişinin planlama sorunu yoktur" demektedir. Psikiyatrist Dr. Ayhan Akcan da disleksi, dikkat dağınıklığı ve ileri derecede takıntıya sahip olan hastalarda hareketlerde yavaşlama olduğunu vurgulamaktadır. Akcan, davranış terapisinin bir tedavi yöntemi olduğunu belirtmekte ve değerlendirmesine şu şekilde devam etmektedir:

"Bu hastalar ilaçla değil, terapiyle tedavi edilir. Öncelikle kişinin verimli bir şekilde zamanı kullanmasını engelleyen kaygılarını terapiyle gideririz. Bu terapiler bazen uzun sürebilir." Zaman kontrolü sorununun ileri derecede depresyon ve bağımlılık durumlarında da ortaya çıktığına dikkat çeken Akcan, bağımlı kişilerin karar mekanizmalarının zayıfladığından bağımlılığın bu kişilerin zaman yönetimini etkilediğini ifade etmektedir. Akcan, "Kişide şaşkınlık oluşur. Aslında tedavi edilmemiş tüm psikiyatrik hastalıklarda, hastalığın şiddetinden dolayı bu tür kayıplar oluşur" açıklamasına yer vererek, zaman yönetimi becerisinin iyice zayıflaması durumunda kişinin günlük hayatının ciddi şekilde etkilenebileceğini söylemektedir.

Akcan, kişinin çalışamayacağını, sosyal ilişkilerini sürdüremeyeceğini, eve kapanacağını, bir karar alıp işe başlayamayacağını dile getirmekte ve "Ne giyeceğine bile karar veremediği için randevusunu kaçırır, bu nedenle işe bile giremez. Bunların hepsi yaşanabilir" demektedir.