Türkiye, geleceğini doğrudan etkileyecek ciddi bir demografik krizle karşı karşıya. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı 2024 yılı doğum istatistikleri, doğurganlık hızında düşüşün alarm seviyesine ulaştığını gözler önüne serdi. Bartın, Eskişehir, Zonguldak, Ankara ve İzmir, doğurganlık hızının en düşük olduğu iller arasında yer alırken, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın da sık sık vurguladığı üzere bu durum artık bir “beka meselesi” halini almış durumda.
Türkiye’nin Doğurganlık Hızı Yenilenme Eşiğinin Altında
2024 yılı verilerine göre Türkiye’de doğurganlık hızı 1,48’e düştü. Bu rakam, nüfusun kendini yenileyebilmesi için gereken 2,10 seviyesinin oldukça altında. 2001 yılında 2,38 olan toplam doğurganlık hızı, 2014’ten bu yana sürekli düşüş eğiliminde. Özellikle son 8 yılda nüfusun yenilenme düzeyinin altına gerileyen bu rakam, ülke genelinde ciddi bir nüfus daralması riskine işaret ediyor.
En Düşük Doğurganlık Hızına Sahip 5 İl
TÜİK verilerine göre toplam doğurganlık hızının en düşük olduğu iller sırasıyla Bartın ve Eskişehir (1,12), Zonguldak ve Ankara (1,15) ve İzmir (1,17) oldu. Bu şehirlerde doğurganlık hızı sadece istatistiksel bir veri değil, aynı zamanda sosyal ve ekonomik sürdürülebilirliği tehdit eden bir unsur olarak değerlendiriliyor.
Türkiye Avrupa Ülkeleriyle Aynı Gidişatta
Toplam doğurganlık hızı açısından Avrupa Birliği ortalaması 2023 yılında 1,38 çocuk olarak kayıtlara geçti. Türkiye’nin 2024’te ulaştığı 1,48’lik oran, onu Avrupa ülkeleriyle benzer bir çizgiye çekmiş durumda. Malta (1,06) ve İtalya (1,20) gibi ülkelerle kıyaslandığında durum daha iyi görünse de, Türkiye’nin geçmişine ve demografik yapısına kıyasla bu tablo endişe verici.
Şanlıurfa Zirvede, Ancak Yalnız
Doğurganlık oranının en yüksek olduğu şehir ise 3,28 çocukla Şanlıurfa oldu. Şırnak (2,62) ve Mardin (2,32) de üst sıralarda yer aldı. Ancak bu rakamlar Türkiye’nin genelindeki düşüş eğilimini dengelemekten oldukça uzak. 2017 yılında 10 şehirde 3 çocuk ve üzeri doğurganlık oranı varken, 2024’te bu sayı sadece bir il ile sınırlı kaldı.
Eğitim Seviyesi Yükseldikçe Doğurganlık Düşüyor
Doğurganlık oranları eğitim düzeyine göre de büyük değişim gösteriyor. 2024 verilerine göre okuma yazma bilmeyen kadınların doğurganlık hızı 2,65 çocukken, yükseköğretim mezunu kadınlarda bu oran 1,22’ye düşüyor. Bu veriler, kadınların eğitim seviyesi arttıkça çocuk sahibi olma oranının azaldığını net bir şekilde ortaya koyuyor.
Kırdan Kente Doğurganlık Düşüyor
TÜİK, Mekansal Adres Kayıt Sistemi (MAKS) ile kır-kent ayrımını daha net ortaya koydu. Buna göre, 2024 yılında kır yerleşimlerinde toplam doğurganlık hızı 1,83 olurken, orta yoğun kentlerde bu oran 1,58, yoğun kentlerde ise sadece 1,39 olarak hesaplandı. Şehirleşmenin artmasıyla birlikte doğurganlıkta yaşanan düşüş, kırsal alanlardan kent merkezlerine göçün demografik etkilerini gözler önüne seriyor.
Doğurganlıkta Yaş Eğilimi Değişiyor
2001 yılında doğurganlığın en yoğun olduğu yaş aralığı 20-24 iken, 2024 yılında bu aralık 25-29 yaş grubuna kaydı. Bu da Türkiye’de kadınların daha ileri yaşlarda anne olduğunu gösteriyor. İlk doğumdaki ortalama yaş da 2001’de 26,7 iken 2024’te 29,3’e yükseldi. İlk doğum yaşının en yüksek olduğu il 29,4 ile Tunceli, en düşük olduğu il ise 24,4 ile Şanlıurfa ve Muş olarak kaydedildi.
Annelik Aralıkları Uzuyor
Annenin ilk ve ikinci doğumu arasındaki süre de dikkat çekici biçimde uzadı. 2019’da 4,6 yıl olan bu süre, 2024’te 4,7 yıla çıktı. En uzun süre 5,4 yıl ile Kırklareli’nde gözlemlenirken, en kısa süre 2,7 yıl ile Şanlıurfa’da tespit edildi.
Çoğul Doğumlar Artışta mı?
2024 yılında gerçekleşen doğumların yüzde 3,3’ü çoğul doğumlardan oluştu. 31 bin 109 çoğul doğumun yüzde 97’si ikiz, yüzde 2,9’u üçüz ve yüzde 0,1’i ise dördüz ya da daha fazla sayıda çocuk olarak kaydedildi.
Erdoğan: “Bu Bir Beka Sorunudur”
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, doğurganlık oranlarındaki düşüşü uzun süredir Türkiye için stratejik bir tehdit olarak tanımlıyor. Erdoğan, konuyla ilgili yaptığı açıklamalarda “Ülkemiz için savaştan daha önemli bir tehdittir” ifadelerini kullanmış, muhalefetin bu konuyu ciddiye almadığını öne sürmüştü. Erdoğan, “Nüfus artış hızı kritik bir kavşaktadır. Bu mesele, milletimiz için artık bir beka sorunudur” diyerek sorunun ciddiyetini vurgulamıştı.
Nüfus Politikaları Değişebilir
Bu gelişmeler, Türkiye’nin ilerleyen yıllarda demografik yapısını korumak için doğrudan nüfus politikalarına yönelebileceği sinyalini veriyor. Doğurganlığı teşvik eden sosyal yardımlar, doğum izinlerinin artırılması, çalışan annelere yönelik destek paketleri gibi uygulamaların yeniden gündeme gelmesi bekleniyor.
Uzmanlar Ne Diyor?
Demografi uzmanları, mevcut doğurganlık hızının devam etmesi durumunda Türkiye’nin 2050’li yıllardan itibaren yaşlanan nüfus sorunu ile karşı karşıya kalacağını ve bunun hem işgücü piyasası hem de sosyal güvenlik sistemi açısından büyük riskler doğuracağını belirtiyor.
Erdoğan Uyardı: “Savaştan Daha Tehlikeli!” 5 İl İçin Sessiz Çöküş Başladı yazısı ilk önce Haberin Burada üzerinde ortaya çıktı.
