Diyarbakır'ın Yerlisi Kimdir? Tarihsel Süreçte Şehir Kimliğinin Temelleri
Tarihi binlerce yıl öncesine dayanan Diyarbakır, Mezopotamya'nın en köklü yerleşim alanlarından biridir. Bu köklü geçmiş, şehrin demografik yapısını da derin bir çeşitlilikle şekillendirmiştir. Bugün “Diyarbakır’ın yerlisi kimdir?” sorusu, yalnızca bir etnik kökene indirgenemeyecek kadar karmaşık ve katmanlı bir yapıya işaret etmektedir.
Tarihi Süreçte Diyarbakır’da Kimler Yaşadı?
Diyarbakır toprakları, tarih boyunca farklı kavimlere ev sahipliği yaptı. Asur, Urartu, Roma, Bizans, Arap, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde şehir birçok kez el değiştirdi. Bu dönemler boyunca Ermeniler, Süryaniler, Araplar, Kürtler ve Türkler gibi farklı topluluklar Diyarbakır’da yaşam sürdü. Bu zengin etnik yapı, kentin tarih boyunca bir mozaik şehir olmasını sağladı. Bugün ise Kürt kimliği, Diyarbakır’ın sosyo-kültürel yapısında baskın bir rol oynamaktadır.
Ancak bu durum, şehrin tek kimlikli bir yapı olduğu anlamına gelmez. Yüzyıllardır burada yaşayan Türk aileler, Arap kökenli topluluklar, zamanında şehirde büyük nüfusa sahip olan Ermeniler ve Süryaniler de Diyarbakır’ın yerli dokusuna katkı sunmuşlardır. Bu nedenle Diyarbakır’ın yerlisi denildiğinde, bu çok katmanlı yapının tarihsel sürekliliğiyle şekillenen bir topluluk anlaşılmalıdır.
Kürt Kimliğinin Şehirdeki Ağırlığı
Günümüzde Diyarbakır’ın demografik yapısına bakıldığında, Kürt nüfusun yoğunluğu dikkat çeker. Yüzyıllardır bölgede yaşayan Kürt aşiretleri, hem kırsalda hem de şehir merkezinde köklü bir yerleşim ağına sahiptir. Bu nedenle Kürtler, Diyarbakır'ın yerli halkları arasında en kalabalık ve etkili grup olarak kabul edilir. Ancak bu etki, diğer grupların tarihsel varlığını gölgelemez.
Aşiret yapılarının güçlü olduğu bazı ilçelerde geleneksel yaşam biçimleri hâlâ korunmakta, bu da kültürel devamlılığın bir göstergesi olarak kabul edilmektedir. Yani Diyarbakır’da doğup büyüyen, kuşaklar boyunca bu şehirde yaşamını sürdüren her birey, kökeni ne olursa olsun “yerli” tanımının bir parçası olarak görülmektedir.
Modern Diyarbakır ve Kimlik Algısı
Bugünün Diyarbakır’ı, tarih boyunca oluşmuş bu kültürel birikimin ve etnik çeşitliliğin üzerine inşa edilmiş bir kenttir. Kentleşmenin artması, göçlerin çoğalması ve şehirleşmenin hızlanmasıyla birlikte “yerli” kavramı, artık yalnızca etnik kökenle değil, Diyarbakır’a aidiyet hissiyle tanımlanmaktadır. Burada uzun yıllardır yaşayan Arap kökenli aileler, Cumhuriyet sonrası yerleşmiş Türkler, hatta farklı illerden göç etmiş ama burada kalıcı olmuş topluluklar bile artık şehrin ruhuna karışmıştır.
Yani Diyarbakır’ın yerlisi denildiğinde, bu topraklarda doğmuş, büyümüş, şehrin kültürünü benimsemiş ve burayı “memleket” olarak gören herkes akla gelmelidir. Bu yaklaşım, tarihsel gerçekliklerle birebir örtüşmekte ve Diyarbakır’ın çok katmanlı yapısını daha doğru şekilde ifade etmektedir.
